Tổng Quan Kiến Thức Về Căn Bệnh: Ung Thư Lưỡi

Bệnh ung thư lưỡi thường gặp ở nam giới trên 50 tuổi, nhưng những năm gần đây căn bệnh này đang ngày càng có dấu hiệu trẻ hóa. Vì vậy, việc hiểu rõ các nguyên nhân cũng như nhận biết được triệu chứng bệnh sẽ có thể giúp phòng ngừa bệnh kịp thời.

Bệnh ung thư lưỡi là gì?

Ung thư lưỡi là một bệnh lý ác tính rất nguy hiểm thường gặp ở vùng miệng-lưỡi. Trong giai đoạn đầu, triệu chứng của bệnh thường mơ hồ, và dễ bị bỏ sót. Chỉ khi bệnh đã diễn tiến nặng thì các triệu chứng mới rầm rộ. Do đó, bệnh nhân ung thư lưỡi thường được chẩn đoán ở giai đoạn muộn.

Mỗi năm trên thế giới có khoảng 263.900 bệnh nhân ung thư lưỡi mới mắc và có đến 128.000 trường hợp tử vong. Tại Mỹ, năm 2009 ghi nhận 10.530 ca mắc mới và 1900 bệnh nhân tử vong do ung thư lưỡi (Theo Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ). Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc ung thư lưỡi ngày càng gia tăng.

Triệu chứng của ung thư lưỡi như thế nào 

Giai đoạn đầu

Trong giai đoạn đầu của ung thư lưỡi, bệnh nhân có thể không có triệu chứng hoặc triệu chứng rất nghèo nàn. Chúng lại không rõ ràng và dễ nhầm với các bệnh thông thường, khiến nhiều bệnh nhân chủ quan và không đi khám. Những triệu chứng có thể xảy ra ở giai đoạn đầu của bệnh bao gồm:

• Bệnh nhân có cảm giác khó chịu ở vùng lưỡi: cảm giác này giống như có dị vật hay xương cá cắm vào lưỡi, nhưng chỉ thoáng qua.
• Có khối gồ nổi lên bề mặt lưỡi: màu sắc thay đổi, niêm mạc trắng, tổn thương chắc, rắn, có thể ở dạng xơ hóa hoặc loét nhỏ.
• Hạch cổ: có thể gặp ở một số bệnh nhân ung thư lưỡi trong giai đoạn đầu của bệnh.

Giai đoạn toàn phát

Ở giai đoạn toàn phát, các triệu chứng bắt đầu xuất hiện rõ trên lâm sàng, ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống của bệnh nhân, nên bệnh ung thư lưỡi thường được phát hiện ở giai đoạn này.

• Đau lưỡi: đây là triệu chứng rất thường gặp ở bệnh nhân ung thư lưỡi giai đoạn toàn phát. Đau liên tục, và đau tăng khi bệnh nhân nói hoặc nhai, đặc biệt là ăn thức ăn cay, nóng. Thỉnh thoảng, đau có thể lan lên tai.
• Tăng tiết nước bọt.
• Chảy máu vùng miệng: máu hòa vào nước bọt, và khi nhổ ra nước bọt có màu đỏ.
• Hơi thở có mùi khó chịu: do tổ chức ung thư hoại tử.
• Khó nói, khó nuốt: do lưỡi bị cố định, khít hàm.
• Nhiễm khuẩn: bệnh nhân sốt, mệt mỏi, chán ăn.
• Sụt cân: do tổn thương bệnh lý và do không ăn được.
• Khám lưỡi thấy ổ loét hoặc nhân lớn ở lưỡi: ổ loét phát triển và lan rộng nhanh làm giới hạn vận động của lưỡi; bên ngoài ổ loét có giả mạc nên dễ chảy máu. Có thể không thấy ổ loét mà thay vào đó là một nhân lớn đội lớp niêm mạc lưỡi nhô lên, trên bề mặt niêm mạc có những lỗ nhỏ mà khi ấn vào có chất dịch màu trắng chảy ra, chứng tỏ có tình trạng hoại tử bên dưới.

Giai đoạn tiến triển

Bệnh diễn tiến nhanh theo chiều hướng xấu. Thể loét chiếm ưu thế ở giai đoạn này, loét ăn sâu vào bên dưới và lan rộng ra xung quanh, khiến bệnh nhân đau đớn dữ dội, dễ bị chảy máu và bội nhiễm. Tổn thương hoại tử nhiều nên thường có mùi hôi. Việc thăm khám bệnh nhân là hết sức cần thiết để bác sĩ có thể đánh giá sơ bộ kích thước của khối u cũng như đặc điểm xâm lấn của khối u xuống phía dưới và ra các mô xung quanh (sàn miệng, amygdale, rãnh lưỡi,…). Việc thăm khám có thể khiến cơn đau của bệnh nhân tăng lên nhiều hơn, vậy nên thường phải gây tê trước khi khám để giảm thiểu phản ứng đau trên bệnh nhân.

Ung thư lưỡi giai đoạn cuối

Ở giai đoạn này, các triệu chứng ung thư lưỡi trở nên rầm rộ và nặng nề hơn. Một số triệu chứng có thể gặp ở bệnh nhân giai đoạn cuối:

• Sụt cân nhanh: dấu hiệu này có thể cho thấy bệnh đang trở nặng.
• Mệt mỏi: trong giai đoạn cuối, bệnh nhân mệt mỏi thường xuyên hơn.
• Rối loạn tiêu hóa: ăn mau no, đầy hơi, chướng bụng sau ăn, buồn nôn, rối loạn đại tiện, phân lẫn máu,…
• Sốt kéo dài: có thể báo hiệu một tình trạng xấu trên bệnh nhân.
• Hạch di căn: hay gặp là hạch dưới cằm, hạch dưới hàm, hiếm khi di căn hạch cảnh giữa và dưới.
• Tổn thương lưỡi: thường ở bờ tự do của lưỡi (80%), đôi khi có thể thấy ở các vị trí khác như mặt dưới lưỡi (10%), mặt trên lưỡi (8%), đầu lưỡi (2%).

Nguyên nhân nào có thể dẫn tới ung thư lưỡi 

Ung thư lưỡi chưa thể xác định được nguyên nhân đích danh gây ra bệnh, nhưng người ta đã tìm ra được các tác nhân khiến nguy cơ mắc phải bệnh ung thư lưỡi cao. Các tác nhân đó là:

• Hút thuốc lá: Được biết đến là tác nhân hàng đầu của ung thư phổi, nhưng việc hút thuốc còn là nguyên nhân của hàng loạt bệnh ung thư, trong đó có ung thư lưỡi. Khói thuốc lá là một trong các yếu tố nguy cơ phổ biến nhất đôi với ung thư miệng và cổ họng, mà lưỡi là cơ quan không thể tránh khỏi.
• Uống rượu, sử dụng chất kích thích: Các nghiên cứu chỉ ra rằng, có khoảng 70-80% bệnh nhân bị ung thư lưỡi hoặc ung thư miệng đều là những người rất hay sử dụng rượu bia và các chất kích thích.
• Tiếp xúc với tia xạ: Thường xuyên tiếp xúc với các tia bức xạ cường độ cao cũng có nguy cơ phát triển bệnh ung thư miệng và lưỡi cao hơn so với người bình thường.
• Lịch sử gia đình: Gen di truyền là một trong những nguyên nhân gây nên bệnh ung thư lưỡi. Nếu người thân trong gia đình có thành viên mắc phải căn bệnh thì bạn có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn gấp nhiều lần bình thường.
• Nhiễm virus HPV: Trong số 100 loại virus HPV được người ta tìm thấy, có một hoặc một vài loại có khả năng gây nên bệnh ung thư lưỡi cho người bệnh.
• Chế độ ăn uống thiếu hợp lý: Thiếu vitamin E, D.. hay chất xơ từ hoa quả cũng là một trong những nguyên nhân chính gây ra ung thư.

Phương pháp chẩn đoán ung thư lưỡi hiện nay

Để chẩn đoán ung thư lưỡi cần theo sát những bước kiểm tra như sau:

Chẩn đoán xác định

Lâm sàng

Ở giai đoạn đầu các triệu chứng thường nghèo nàn và bị bỏ qua. Người bệnh có cảm giác như có dị vật hoặc xương cá cắm vào lưỡi, rất khó chịu.

Ở giai đoạn toàn phát sẽ có các dấu hiệu sau:

• Đau: Cảm giác này tăng lên khi nói, nhai và đôi khi đau lan lên tai.
• Tăng tiết nước bọt.
• Khạc ra nước bọt lẫn máu.
• Hơi thở hôi thối: Do tổn thương bên trong lưỡi gây hoại tử.
• Một số trường hợp gây khít hàm, cố định lưỡi gây khó nói và nuốt.
• Triệu chứng thực thể
• Thương tổn loét có giả mạc hoặc sùi loét.
• Bờ nham nhở, dễ chảy máu.

Cận lâm sàng

• Sinh thiết và xét nghiệm mô bệnh học để chẩn đoán xác định.
• CT-MRI vùng cổ – họng, Xquang phổi để đánh giá mức độ lan rộng và di căn của khối u.
• Siêu âm vùng cổ để đánh giá tình trạng hạch cổ.
• Xét nghiệm PCR để tìm HPV.

Chẩn đoán phân biệt

Bệnh nhiệt miệng (apthe): có một vài đến nhiều vết loét nhỏ hơn 1 cm, nông, nằm rời rạc hoặc thành đám, lành trong khoảng 7 – 14 ngày không để lại sẹo.

Bạch sản: là những mảng trắng đồng đều thường xuất hiện ở bờ bên của lưỡi và sàn miệng. Đa số lành tính nhưng vẫn có khoảng 5% chuyển thành ác tính.

Viêm họng Herpes: Biểu hiện là vùng mụn nước lan rộng, rồi tạo thành vết loét, có thể sốt, viêm họng, nổi hạch, có thể gặp ở môi, mép, thậm chí ở mặt và niêm mạc miệng. Bệnh thường lành trong vòng 10 ngày.

Các phương pháp chữa trị ung thư lưỡi 

Phẫu thuật: Đây là biện pháp cơ bản và được dùng nhiều khi điều trị bệnh ung thư, và ung thư lưỡi cũng không phải là ngoại lệ.l

Ở giai đoạn sớm có thể điều trị triệt căn bằng phẫu thuật, ở giai đoạn muộn hơn cần phải kết hợp điều trị phẫu thuật, xạ trị và hóa trị nhằm kéo dài thời gian sống và nâng cao chất lượng sống cho người bệnh. Trong một số trường hợp ở giai đoạn muộn khi có chảy máu nhiều tại u phải phẫu thuật thắt động mạch cảnh ngoài để cầm máu.

Xạ trị: Phương pháp này có thể sử dụng đơn thuần trong các trường hợp ung thư lưỡi giai đoạn muộn không còn chỉ định phẫu thuật hoặc xạ trị triệt căn trong trường hợp giai đoạn sớm.

Xạ trị cũng có thể dùng sau phẫu thuật nhằm diệt nốt những tế bào ung thư còn sót hậu phẫu thuật. Ngoài ra có thể xạ trị tại chỗ (xạ trị áp sát) bằng cách dùng nguồn phóng xạ đặt hoặc cắm vào tổn thương ung thư tại lưỡi nhằm tiêu diệt tổn thương.

Trong một số trường hợp ở giai đoạn muộn, tổn thương di căn xương; xạ trị vào vùng tổn thương di căn xương giúp giảm đau. Với các tổn thương di căn não có thể xạ trị gia tốc toàn não hoặc xạ phẫu bằng dao gamma quay để cải thiện thời gian sống thêm và chất lượng sống.

Ba loại thương tổn ở giai đoạn sớm mà có thể chữa khỏi bằng phẫu thuật hoặc xạ trị:

• Thể nhú sùi: tạo thành thương tổn hình đồng xu, màu ghi hồng, sờ vào thấy mềm và không thâm nhiễm
• Thể nhân: tạo thành một nhân nhỏ cứng, nằm dính dưới niêm mạc, niêm mạc hơi bị đội lên, đôi khi mất nhẵn bóng hoặc vỡ ra
• Thể loét: là một đám loét rất nông khó nhận thấy, giới hạn không rõ, được bao bọc bởi một vùng đỏ xung huyết thương tổn này thường đau và không thâm nhiễm

Hoá trị: Có thể dùng theo đường toàn thân hoặc đường động mạch lưỡi, có thể đơn hoá chất hoặc phối hợp đa hoá chất.

Hóa chất có thể dùng trước, sau phẫu thuật-xạ trị hoặc hóa chất điều trị triệu chứng. Hóa trị trước phẫu thuật hoặc xạ trị nhằm mục đích thu nhỏ khối u, ngăn chặn sự phát triển của khối u cũng như ngừng cung cấp chất dinh dưỡng cho các tế bào ác tính.

Phòng ngừa ung thư lưỡi tái phát và mắc mới ung thư

Tất cả mọi người đều có thể mắc bệnh ung thư, đó là sự thật trong xã hội ngày nay. Chính vì thế, việc phòng bệnh là điều vô cùng quan trọng để có một cuộc sống vui, khỏe, có ích.

Bệnh nhân đã được điều trị thì càng hiểu rõ  giá trị của việc phòng bệnh, từ đó lên kế hoạch đảm bảo cho tương lai của mình, tránh để ung thư tái phát lần thứ hai.

Với ung thư lưỡi, việc phòng ngừa tái phát và mắc mới có một số điểm chung như sau:

• Vệ sinh răng miệng đúng cách: Dùng bàn chải răng và dùng chỉ nha khoa đúng cách vệ sinh răng miệng.  Miệng không khỏe mạnh làm giảm hệ thống miễn dịch và ức chế khả năng của cơ thể để chống lại bệnh ung thư tiềm năng.
• Có chế độ dinh dưỡng hợp lý: Ăn nhiều đậu, hoa quả, rau họ cải (như cải bắp, bông cải xanh), các loại rau lá xanh đậm, hạt lanh, tỏi, nho, trà xanh, đậu nành và cà chua , thay các món chiên và nướng bằng các món luộc hoặc hấp. Sử dụng các loại gia vị lành mạnh như tỏi, gừng và bột cà ri để thêm hương vị.
• Từ bỏ thói quen gây hại: Không hút thuốc lá, sử dụng quá nhiều chất kích thích như rượu, bia..
• Tập thể dục thường xuyên: Vận động thường xuyên vừa giúp tăng sức đề kháng cũng như phòng tránh ung thư.
• Khám nha khoa thường xuyên: Khám nha khoa định kỳ kết hợp với các phương pháp sàng lọc cho phép bạn phát hiện các dấu hiệu tiền ung thư sớm. Đặc biệt là khi thấy có các dấu hiệu bất thường như: xuất hiện vết loét lâu ngày, màu trắng hoặc đỏ ở hai bên lưỡi, có thể hơi đau hoặc không đau…

Ngoài ra, các bệnh nhân có thể lựa chọn sử dụng thêm các thực phẩm chức năng giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ quá trình điều trị như  Fucoidan Nhật Bản. Fucoidan hỗ trợ điều trị ung thư lưỡi, giúp tiêu diệt tế bào ung thư từ trong trứng nước và nâng cao khả năng miễn dịch cho người sử dụng.

Ung thư lưỡi thì cần kiêng gì ?

Dinh dưỡng là yếu tố quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe, mức độ đáp ứng điều trị của người bệnh. Để trả lời câu hỏi bệnh nhân ung thư lưỡi nên ăn gì? Theo các chuyên gia đây là những loại thực phẩm mà người bị ung thư lưỡi nên ăn.

Sữa và cháo

Trong quá trình điều trị, bệnh nhân ung thư lưỡi luôn gặp khó khăn khi ăn các thức ăn cứng do lưỡi đau, cơ thể mệt mỏi. Do vậy, sữa và cháo nấu loãng hoặc súp vừa mềm, vừa dễ nuốt là một giải pháp tối ưu nhất dành cho người bị đau lưỡi hoặc ung thư lưỡi. Khi ăn bệnh nhân nên chia thành nhiều bữa nhỏ trong ngày. Không nên ăn quá nóng, nên ăn khi cháo hơi ấm hoặc để nguội vì khi ăn nóng sẽ gây bỏng rát, khiến lưỡi càng đau. Cũng không nên để quá nguội rồi mới ăn vì như vậy vị ngon của cháo sẽ bị giảm xuống và sẽ không có cảm giác ngon miệng.

Rau xanh

Các loại rau xanh nấu nhừ như đậu cô ve, rau cải ngọt, rau muống, rau mồng tơi, súp lơ, rất tốt cho sức khỏe, tốt cho đường tiêu hóa của bệnh nhân ung thư lưỡi. Bạn có thể thể xay nhỏ ra nấu thành nước canh để bệnh nhân dễ ăn và hấp thụ thức ăn hoặc xay ra nấu cùng với cháo. Nếu luộc hoặc nấu bạn nên nấu nhừ để dễ ăn, dễ nuốt không phải nhai hay cử động lưỡi nhiều hạn chế gây đau lưỡi.

Các loại ngũ cốc

Các loại ngũ cốc dạng bột cùng với một số loại củ quả như lúa mì, bột yến mạch, đậu nành, khoai lang, khoai tây, bí ngô… rất tốt cho bệnh nhân ung thư lưỡi, vừa giúp bệnh nhân bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng, vừa tăng mức độ đáp ứng với điều trị.

Nước ép trái cây

Các loại nước ép trái cây có độ ngọt tự nhiên vừa phải như cam, ổi, dưa hấu, thanh long, bơ… vừa dễ uống lại vừa làm dịu được những phần đau tại lưỡi của người bệnh. Nhiều người cho rằng không nên uống nước cam, chanh khi bị ung thư lưỡi vì những loại hoa quả này chua gây đau, xót ở phần lưỡi bị thương, tuy nhiên điều này không đúng. Vì trong cam, chanh có chứa vitamin C dù khi uống có gây hơi đau, xót ở lưỡi nhưng vitamin C có tác dụng tăng cường đề kháng, bổ sung vitamin giúp cơ thể chóng hồi phục, vết thương cũng sớm lành hơn. Do đó bạn hoàn toàn có thể uống được nước cam, chanh nhưng nên uống sau khi đã ăn (ăn cháo) vì khi uống đói sẽ gây hại cho dạ dày và uống lượng vừa phải tầm 200 ml mỗi ngày. Bạn không nên lạm dụng uống quá nhiều nước cam, chanh vì khi uống nhiều quá cũng không tốt cho sức khỏe của bạn.

Nước lọc

Nước lọc là thứ không thể thiếu đối với mọi người kể cả những bệnh nhân bị ung thư lưỡi. Nước giúp cơ thể bạn thanh lọc hỗ trợ các cơ quan đảm nhiệm tốt các chức năng, đặc biệt là gan, thận cần có nước để đào thải những độc hại ra khỏi cơ thể và không bị lắng đọng gây sỏi thận,… Bệnh nhân cần bổ sung cho cơ thể từ 1,5-2 lít nước mỗi ngày. Bạn có thể uống nước kết hợp uống các loại nước hoa quả hoặc ăn thêm hoa quả.

Ngoài ra, người bệnh cần bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, tránh kiêng khem quá mức chỉ tập trung vào một loại thức ăn nào đó lâu. Vì lâu dần dẫn tới thiếu chất ảnh hưởng tới quá trình hồi phục bệnh. Khi cơ thể bạn mệt mỏi, thiếu dinh dưỡng là cơ hội tốt để nhiều bệnh khác “tấn công”, đặc biệt là các bệnh lý nhiễm trùng như nhiễm virus, vi khuẩn.

Ung thư lưỡi không nên ăn gì

Bên cạnh vấn đề ung thư lưỡi nên ăn gì, bạn cũng cần lưu ý thực phẩm, đồ uống mà người bệnh nhân bị ung thư lưỡi nên hạn chế không ăn để kiểm soát các tác dụng phụ có thể xảy ra như:

– Tránh các chất béo, dầu mỡ hoặc thức ăn cay, hay những món có mùi mạnh.

– Tránh những thức ăn thô hoặc hỗn tạp, và nhiều gia vị hay thức ăn có tính axit mạnh. Ăn khi đồ ăn còn ấm (không quá nóng hoặc quá lạnh). Và sử dụng một ống hút cho các món súp hoặc đồ uống nếu như việc sử dụng thìa làm bạn khó cử động và nuốt thức ăn.

– Tránh xa các đồ uống có ga, có cồn; tránh những đồ ăn chế biến sẵn, đồ nướng, đồ cay nóng…

Bên trên là những dấu hiệu và phương pháp điều trị của Ung thư lưỡi. Tuy nhiên, để chắc chắn về tình trạng bệnh cũng như lựa chọn được liệu pháp hợp lý, bạn cần thực hiện khám và xét nghiệm tại các bệnh viện chuyên khoa. Bạn có thể liên hệ tổng đài miễn cước: 1800 6527 để được các dược sĩ chuyên gia tư vấn tận tình.

Lưu ý: Các bài viết của dược sĩ chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.

Dược Sĩ Trà My