Ung thư nên ăn gì, kiêng gì? – Giá như bạn biết sớm hơn

Con số 30% bệnh nhân ung thư chết vì suy nhược cơ thể đã cho thấy tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với cơ thể người bệnh. Chế độ ăn uống hợp lý giúp tăng cường thể lực cũng như làm giảm tác dụng phụ của các phương pháp điều trị. Vậy, “Người bị ung thư nên ăn gì và kiêng gì?” Cùng đi tìm lời giải đáp trong bài viết dưới đây. 

1. Nguyên tắc dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

Khi xây dựng thực đơn ăn uống cho người mắc ung thư, bệnh nhân và người nhà cần tuân thủ theo 4 nguyên tắc được chia sẻ bởi các chuyên gia hàng đầu dưới đây.

1.1. Ăn uống đa dạng, cân đối

Bệnh nhân ung thư cần phải bổ sung đủ 4 nhóm chất cần thiết: tinh bột – chất đạm – chất béo- vitamin và khoáng chất. Điều này đảm bảo cơ thể được hấp thu đầy đủ dưỡng chất để tăng cường sức đề kháng, nâng cao sức khỏe chống chọi với bệnh tật. 

Ngoài ra, người bệnh cũng nên ăn theo chế độ tháp dinh dưỡng (ăn ít những thực phẩm đặt ở đỉnh tháp và tiêu thụ nhiều hơn thức ăn biểu thị của đáy tháp). Ví dụ về tháp dinh dưỡng như sau:

1.2. Chia nhỏ khẩu phần ăn thành nhiều bữa nhỏ

Chán ăn, khó nuốt, buồn nôn, ăn nhanh no,…là những tác dụng phụ mà người ung thư phổi phải đối mặt thường xuyên. Để hấp thụ và tiêu hóa dưỡng chất dễ dàng hơn, bệnh nhân nên chia khẩu phần ăn thành nhiều bữa nhỏ (từ 8 – 10 bữa / ngày).

1.3. Tuyệt đối không ăn kiêng

Thực dưỡng chữa ung thư là bí quyết được người nhiều truyền tai nhau. Tuy vậy, lời đồn này hoàn toàn thiếu cơ sở khoa học bởi thực dưỡng chưa bao giờ là biện pháp điều trị ung thư. Khi cơ thể bị tấn công bởi tế bào ung thư, người bệnh cần nhiều năng lượng hơn để chiến đấu. Bởi vậy, bệnh nhân tuyệt đối không được ăn kiêng nếu không muốn suy nhược cơ thể, thiếu hụt vi chất, giảm khả năng phục hồi. 

1.4. Bổ sung dinh dưỡng bằng nhiều cách

Khi việc ăn uống thông thường trở nên khó khăn, bệnh nhân ung thư nên bổ sung dinh dưỡng bằng nhiều cách như. 

• Uống sữa: Uống sữa cung cấp dưỡng chất toàn diện cho cơ thể, giảm áp lực lên hệ tiêu hóa.
• Truyền dinh dưỡng: Áp dụng cho người bệnh giai đoạn cuối, sau hóa trị, không thể tự sinh hoạt và ăn uống.
• Dùng thực phẩm chức năng: Bổ sung nhanh một số vi chất cơ thể bị thiếu hụt. 

2. Bệnh nhân ung thư nên ăn gì?

“Bệnh nhân ung thư nên ăn uống như thế nào?” chắc hẳn là băn khoăn của nhiều người. Dưới đây là danh sách thực phẩm có thể ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả mà các chuyên gia khuyên nên bổ sung vào chế độ dinh dưỡng cho người ung thư:

2.1. Ngũ cốc nguyên hạt

Các loại ngũ cốc nguyên hạt (như yến mạch, lúa mì, gạo lứt…) chứa hàm lượng lớn protein, chất xơ, khoáng chất và vitamin nhóm B. Đây đều là nhóm dưỡng chất rất tốt cho cơ thể bệnh nhân ung thư. Trong đó:

• Protein: Tái tạo mô và hồi phục cơ thể
• Chất xơ: Cải thiện chức năng tiêu hóa, giảm tác dụng phụ của các phương pháp điều trị
• Khoáng chất và vitamin nhóm B: Giảm nhiễm trùng, chuyển hóa năng lượng, tăng cường hệ miễn dịch…

2.2. Rau họ cải

Bạn có biết, rau họ cải chứa rất nhiều loại vitamin và các hợp chất chống oxy hóa nhóm glucosinolates. Điển hình trong số đó là sulforaphane – hợp chất được chứng minh có khả năng kìm hãm sự hình thành và phát triển của nhiều loại ung thư. Bởi vậy, bệnh nhân đừng quên bổ sung rau họ cải ( cải xoăn, bắp cải, cải bó xôi…) vào thực đơn ăn uống hằng ngày. 

Xem thêm: Bật mí 16 loại rau tốt cho bệnh nhân ung thư

2.3. Trái cây mọng

“Bệnh nhân ung thư nên ăn hoa quả gì?” Câu trả lời là các loại quả mọng (bao gồm việt quất, dâu tây, phúc bồn tử,…) Lý giải cho điều này, nhiều nghiên cứu đã chứng minh: Vitamin A,C, E cùng hợp chất chống oxy hóa (anthocyanin, polyphenol) trong quả mọng có thể ngăn tế bào ung thư phát triển. 

2.4. Thực phẩm giàu chất béo lành mạnh

Thực phẩm chứa nguồn chất béo lành mạnh như mỡ các loại cá béo, dầu bơ thực vật, các loại hạt… mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe bệnh nhân ung thư phổi. Cụ thể

• Giảm viêm, kìm hãm sự phân chia và phát triển của tế bào ung thư.
• Giảm tác dụng phụ của liệu pháp điều trị ung thư, nâng cao hệ miễn dịch
• Ngăn ngừa ung thư di căn, đặc biệt khi kết hợp với thực phẩm giàu vitamin D và chế độ vận động hợp lý. 

2.5. Quả óc chó

“Ung thư ăn gì tốt nhất ?” – Quả óc chó. Theo nghiên cứu, óc chó chứa hàm hàm lượng lớn chất chống oxy hóa mạnh mẽ, điển hình là gamma-tocopherol, melatonin hay ellagitannin. Những hợp chất này có tác dụng hiệu quả trong việc kháng viêm, giảm căng thẳng oxy hóa….Đồng thời, omega-3 có trong óc chó còn giúp hỗ trợ điều trị ung thư và kìm hãm tác động gây hại của các gốc tự do. 

2.6. Các loại hạt đậu

Nhắc tới thực phẩm bệnh nhân ung thư nên ăn, sẽ thật thiếu sót nếu bỏ qua các loại hạt đậu. Có được điều này là bởi hạt đậu chứa nhiều chất xơ, phenolic và tinh bột kháng – các hợp chất giúp kích thích và thúc đẩy lợi khuẩn đường ruột phát triển.

Ăn đậu mỗi ngày giúp hệ miễn dịch của người ung thư phổi khỏe lên, tình trạng bệnh tật cũng được cải thiện hơn. 

2.8. Quả táo

Khi thắc mắc ung thư ăn quả gì tốt thì quả táo là câu trả lời chuẩn xác nhất. Báo cáo của viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ đã chỉ ra, táo chứa nhiều thành phần giúp hỗ trợ điều trị ung thư hiệu quả, bao gồm:

• Khoáng chất kali: Ngăn ngừa tác dụng phụ của hóa trị, đặc biệt là tình trạng phù nề chân tay 
• Chất xơ, chất chống oxy hóa: Tạo môi trường bất lợi tiêu diệt tế bào ung thư khi kết hợp với các vi khuẩn đường ruột. 

2.9. Sữa

Sữa chứa hàm lượng dinh dưỡng cực kỳ cao có thể chuyển hóa thành năng lượng cho cơ thể (bao gồm lipid, natri, các vitamin, protein, khoáng chất,…). Ngoài ra, sữa còn cung cấp canxi giúp xương chắc khỏe, giảm đau nhức cơ bắp và xua tan căng thẳng, mệt mỏi.

Bởi vậy, chẳng có gì đáng ngạc nhiên khi các chuyên gia khuyên nên bổ sung sữa cho bệnh nhân ung thư hằng ngày để nâng cao sức khỏe toàn diện. 

3. Bệnh nhân ung thư nên kiêng gì?

Ăn uống không đúng cách có thể khiến cơ thể bệnh nhân ngày càng suy kiệt, chậm hồi phục và làm tăng nguy cơ tái phát ung thư. Để không rơi vào tình trạng này, xem ngay những danh sách những thực phẩm bệnh nhân ung thư nên kiêng dưới đây.

3.1. Thực phẩm chế biến sẵn

Nhắc tới thực phẩm người ung thư nên kiêng, đồ ăn chế biến sẵn xuất hiện đầu bảng. Đa phần thức ăn chế biến sẵn như xúc xích, thịt xông khói, đồ hộp…đều chứa nhiều chất béo chuyển hóa do chúng được chiên rán ngập dầu. 

Hơn nữa, nhà sản xuất thường cho thêm chất phụ gia và chất bảo quản để để giữ sản phẩm được lâu hơn. Các hợp chất này chính là kẻ thù gây hại cho gan, ruột, khiến người bệnh dễ rơi vào tình trạng đau bụng, táo bón, buồn nôn. 

3.2. Thực phẩm cay, nóng

Thức ăn cay, nóng có thể rất kích thích vị giác, nhưng chúng không phải là thực phẩm bệnh nhân ung thư phổi nên bổ sung. 

Tại sao lại như vậy? Bởi thức ăn có tính nóng và cay có thể  gây kích ứng hệ tiêu hóa, dẫn đến hiện tượng ợ chua, đau dạ dày, tiêu chảy, buồn nôn…Một số nghiên cứu đã chỉ ra việc tiêu thụ thực phẩm cay nóng có liên quan mật thiết với việc tăng nguy cơ ung thư thực quản và dạ dày. 

3.3. Thức ăn tái, sống

“Ung thư kiêng ăn gì?” – Thức ăn tái, sống. Các chuyên gia khuyến cáo, bệnh nhân ung thư nên tránh xa các loại thực phẩm sống hoặc nấu chưa chín kỹ, vì chúng chứa nhiều vi khuẩn có hại như E. coli, salmonella, Norovirus hoặc listeria, cụ thể.

• Vi khuẩn listeria: Gây viêm màng não, rối loạn tiêu hoá, nhiễm trùng tử cung,…
• Vi khuẩn Norovirus:  Gây hiện tượng đau đầu, kiệt sức, đau thắt dạ dày..
• Vi khuẩn E. Col: Nguyên nhân gây nên các bệnh lý về tiêu hóa như nhiễm khuẩn huyết, tiêu chảy, viêm màng não…
• Vi khuẩn Salmonella: Gây buồn nôn, sốt, đau quặn bụng,…

3.4. Thực phẩm chứa nhiều đường

Đồ ăn chứa nhiều đường chính là nhóm thực phẩm hàng đầu bệnh nhân ung thư nên kiêng. Tiêu thụ lượng lớn đồ ngọt có thể gây kháng insulin và viêm, làm gia tăng đường huyết cũng như góp phần suy yếu hệ thống miễn dịch… Đây chính là điều kiện thuận để tế bào ung thư dễ dàng sinh sôi và phát triển, dẫn dẫn đến tình trạng ung thư ngày càng trầm trọng.

3.5. Thức ăn nhiều dầu mỡ

Đa phần các đồ ăn nhiều dầu mỡ đều chứa lượng lớn chất béo không lành mạnh. Đặc biệt, khi chiên rán ở nhiệt độ cao có thể tạo ra các chất acrylamide – hợp chất góp phần phát triển ung thư.

Chất béo chuyển hóa trong đồ ăn dầu mỡ đã được chứng minh tác hại làm tăng mức cholesterol và tăng nguy cơ tử vong ở bệnh nhân ung thư. Điều này lý giải tại sao thức ăn chiên rán dầu mỡ cần phải được loại bỏ hoàn toàn ra khỏi thực đơn ăn uống của người bệnh.  

3.6. Thực phẩm và đồ uống gây mất nước

Nước là yếu tố vô cùng quan trọng đối với bệnh nhân ung thư do tác dụng phụ của liệu pháp điều trị khiến người bệnh nóng, sốt nhẹ và có cảm giác háo nước. 

Nếu bệnh nhân tiêu thụ đồ ăn hoặc đồ uống gây mất nước, tác dụng phụ có thể trầm trọng hơn. Lúc này, cơ thể càng bị thiếu hụt lượng nước cần thiết để nuôi dưỡng cơ thể dẫn đến tình trạng mệt mỏi, kiệt sức. 

4. Chế độ ăn hạn chế tác dụng phụ của phương pháp điều trị

Tác dụng phụ của các phương pháp điều trị có thể khiến bệnh nhân ung thư phổi đối mặt với nhiều vấn đề về tiêu hóa. Áp dụng chế độ ăn dưới đây có thể giúp giảm thiểu những tác dụng phụ này. 

• Bệnh nhân mất cảm giác thèm ăn: Chia nhỏ khẩu phần ăn trong ngày thay vì ăn ba bữa chính. Luôn có sẵn thực phẩm khẩu hợp vị người bệnh và chế biến theo cách hấp dẫn để kích thích cảm giác thèm ăn.

• Bệnh nhân mất vị giác: Thử những món loại món ăn mới với các loại gia vị hoặc nước sốt khác nhau.Có thể tăng chút hương vị mạnh, như độ chua, độ ngọt …để lấy lại vị giác.
• Đau miệng hay đau cổ họng: Tránh những loại thức ăn cứng, thô ráp và thực phẩm cay hoặc có tính axit. Thay vào đó, nên ăn thức ăn mềm, lỏng, dễ tiêu hóa, ví dụ như cháo, súp, sinh tố, sữa chưa…

• Táo bón: Bổ sung lượng nước thiếu hụt cho cơ thể bằng cách uống nhiều nước, các loại nước ép và tiêu thụ thực phẩm giàu chất xơ.
• Tiêu chảy: Để cơ thể giữ được lượng nước ở mức ổn định, bạn nên ăn thực phẩm hoặc đồ uống có natri và thực phẩm giàu kali. Đồng thời, hạn chế sử dụng thực phẩm thực phẩm giàu chất xơ như rau quả và ngũ cốc nguyên hạt.
• Buồn nôn: Loại bỏ thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nồng, nặng mùi trong thực đơn ăn uống hàng ngày. Chia nhỏ bữa ăn trong ngày và nên ăn trước khi đói. Đừng quên bổ sung thêm thực phẩm chống buồn nôn như cam quýt, chanh, gừng và dầu bạc hà.

5. Cách lựa chọn và chế biến thực phẩm an toàn cho người bệnh ung thư

Tế bào ung thư và tác dụng phụ của phương pháp điều trị có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch. Điều này lý giải tại sao người ung thư thường có nguy cơ cao bị nhiễm trùng. 

Để hạn chế tình trạng nhiễm trùng do vi khuẩn, vi rút từ đường ăn uống, bạn nên lựa chọn và chế  biến thực phẩm an toàn theo cách sau:

• Không chọn mua thực phẩm hết hạn sử dụng.
• Tránh lựa chọn đồ ăn, đồ uống chưa tiệt trùng như:  táo lên men,  các loại thực phẩm như pho mát làm từ sữa tươi chưa tiệt trùng.
• Chế biến thực phẩm chín kỹ. Tuyệt đối không ăn trứng lòng đào, hàu, gỏi cá hay các loại thực phẩm chưa được nấu chín hoàn toàn.
• Đảm bảo tay sạch sẽ trước, trong và sau quá trình chế biến thức ăn. Sau khi chạm vào thực phẩm tươi sống, hãy rửa tay nếu muốn chạm vào các loại thực phẩm khác.
• Rửa kỹ rau, hoa quả trước khi ăn 
• Xử lý, bảo quản thực phẩm an toàn như: Dùng thớt riêng cho thịt và rau củ, tránh giã đông thực phẩm dưới vòi nước ấm chảy hoặc trên bệ bếp…

6. Một số câu hỏi liên quan tới chế độ ăn của người bệnh ung thư

Chế độ ăn uống cho bệnh nhân ung thư là chủ đề được lượng lớn câu hỏi. Dưới đây là tổng hợp 3 câu hỏi thường gặp nhất. 

6.1. Chế độ ăn Ketogenic có giúp giảm ung thư không?

Hầu hết khối u ác tính đều có chung đặc điểm là lấy carbs hoặc đường trong máu để sinh sôi và phát triển. Do đó, chế độ ăn Ketogenic (ăn ít carb, nhiều chất béo) có thể giúp giảm sự tiến triển của tế bào ung thư do cắt giảm lượng đường trong máu. Điều này có thể hiểu đơn giản là “bỏ đói” tế bào ung thư để chúng chết dần, chết mòn. 

6.2. Thực phẩm giàu tính kiềm có giúp phòng ngừa, chữa trị ung thư không?

Gần đây, nhiều người đồn thổi về việc ăn thực phẩm giàu tính kiềm có giúp phòng ngừa, chữa trị ung thư không? Điều này chưa được khoa học chứng minh. Trên thực tế, tiêu thụ thực phẩm giàu tính kiềm không ảnh hưởng đến độ pH máu và có không có nghiên cứu nào chỉ ra chúng có thể điều trị bệnh ung thư. 

6.3. Bệnh nhân ung thư có cần kiêng thịt đỏ không?

Nghiên cứu của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ đã chỉ ra, tiêu thụ thịt đỏ có thể làm gia tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư, điển hình là ung thư trực tràng. Nguyên nhân gây nên tình trạng này là do hàm lượng chất béo bão hòa cao trong thịt đỏ có thể thúc đẩy tình trạng viêm, gây áp lực lên hệ tiêu hóa, góp phần hình thành và phát triển tế bào ung thư.  Bởi vậy, kiêng thịt đỏ là việc làm cần thiết bệnh nhân ung thư phổi nên áp dụng. 

Hy vọng kiến thức xoay quanh chủ đề “Ung thư nên ăn gì, kiêng gì?” nêu trên sẽ giúp bệnh nhân và người nhà xây dựng được thực đơn ăn uống lành mạnh và khoa học. Bên cạnh chế độ dinh dưỡng, bệnh nhân cần tuân thủ phác đồ điều trị và chỉ định của bác sĩ để đủ sức chiến đấu với ung thư.