Ung thư có di truyền không? Làm sao khi mang  gen di truyền ung thư 

Ung thư, một căn bệnh mang theo nỗi ám ảnh dai dẳng cho con người. Nỗi sợ hãi ấy càng tăng lên khi ta đặt ra câu hỏi: Ung thư có di truyền hay không? Liệu nó có phải là lời nguyền định mệnh hay chỉ là di sản gien được truyền lại từ thế hệ trước?

1. Ung thư có di truyền không?

Ung thư là một căn bệnh phức tạp với nhiều nguyên nhân, nhưng nhìn chung, nó xảy ra do sự tích tụ các đột biến gen trong tế bào, dẫn đến sự phát triển và phân chia mất kiểm soát của các tế bào này. Dưới đây là một số cơ chế chính khiến cơ thể bị ung thư:

1. 1. DNA bị tổn thương:

DNA là vật liệu di truyền chứa mã di truyền của con người. DNA có thể bị tổn thương bởi nhiều yếu tố, bao gồm:

• Tác nhân gây ung thư: Tia UV, hóa chất, virus,…
• Lỗi trong quá trình sao chép DNA: DNA có thể bị sao chép sai lệch trong quá trình phân chia tế bào, dẫn đến đột biến gen.
• Lão hóa: Quá trình lão hóa có thể làm tăng nguy cơ DNA bị tổn thương.

1. 2. Hệ thống miễn dịch suy yếu:

Hệ thống miễn dịch có chức năng tiêu diệt các tế bào bất thường. Tuy nhiên, nếu hệ thống miễn dịch suy yếu, nó có thể không tiêu diệt được các tế bào ung thư, dẫn đến sự phát triển của bệnh.

1. 3. Tăng trưởng và phân chia tế bào không kiểm soát:

Tế bào bình thường trong cơ thể có chu kỳ tăng trưởng và phân chia được kiểm soát chặt chẽ. Tuy nhiên, khi tế bào bị đột biến gen, chúng có thể phát triển và phân chia không kiểm soát, dẫn đến hình thành khối u.

1. 4. Sự tăng sinh hình thành mạch máu mới

Angiogenesis là quá trình hình thành mạch máu mới. Khối u cần có mạch máu mới để cung cấp oxy và chất dinh dưỡng cho sự phát triển của mình. Khối u có thể kích thích quá trình angiogenesis để tạo ra mạng lưới mạch máu mới, giúp khối u phát triển và di căn.

Ngoài ra, còn có một số yếu tố khác có thể làm tăng nguy cơ ung thư, bao gồm:

• Tuổi tác: Nguy cơ ung thư tăng lên theo độ tuổi.
• Chế độ ăn uống: Chế độ ăn uống không lành mạnh, ví dụ như ăn nhiều thịt đỏ, thịt chế biến sẵn, thức ăn nhiều dầu mỡ,… có thể làm tăng nguy cơ ung thư.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá là một trong những nguyên nhân chính gây ung thư.
• Uống rượu bia: Uống nhiều rượu bia có thể làm tăng nguy cơ ung thư.
• Lối sống thiếu vận động: Lối sống thiếu vận động có thể làm tăng nguy cơ ung thư.

2. Ung thư có di truyền không?

Câu trả lời là có, một số loại ung thư có thể di truyền từ cha mẹ sang con cái. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là nếu cha mẹ mắc ung thư thì con cái chắc chắn sẽ mắc bệnh. Nguy cơ di truyền phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Loại ung thư: Một số loại ung thư có khả năng di truyền cao hơn những loại khác. Ví dụ, ung thư vú, ung thư buồng trứng, ung thư ruột kết và ung thư tuyến tụy có nguy cơ di truyền cao hơn.
• Số lượng đột biến gen: Nếu cha mẹ có nhiều đột biến gen liên quan đến ung thư, nguy cơ di truyền cho con cái sẽ cao hơn.
• Tiền sử gia đình: Nếu có nhiều người trong gia đình mắc cùng một loại ung thư, nguy cơ di truyền sẽ cao hơn.

Ung thư di truyền chiếm khoảng 5-10% các trường hợp ung thư. Tỷ lệ di truyền thay đổi tùy theo từng loại ung thư. Ví dụ, ung thư vú có tỷ lệ di truyền khoảng 5-10%, trong khi ung thư ruột kết có tỷ lệ di truyền khoảng 15-20%.

Một số hội chứng ung thư di truyền phổ biến bao gồm:

• Hội chứng BRCA1 và BRCA2: Làm tăng nguy cơ ung thư vú và ung thư buồng trứng.
• Hội chứng Lynch: Làm tăng nguy cơ ung thư ruột kết, ung thư đại trực tràng và ung thư nội mạc tử cung.
• Hội chứng Li-Fraumeni: Làm tăng nguy cơ ung thư vú, ung thư tuyến thượng thận, ung thư sarcoma và ung thư não.

3. Các bệnh ung thư có khả năng di truyền

 Khi nhắc đến vấn đề “Ung thư có di truyền không” hẳn nhiều người cũng băn khoăn vậy có những bệnh ung thư nào có khả năng di truyền. Chúng ta hãy cùng tìm hiểu ngay nhé!

3.1 Ung thư buồng trứng 

Là căn bệnh vô cùng nguy hiểm, vậy thì ung thư buồng trứng có di truyền không? Câu trả lời là có, ung thư buồng trứng có thể di truyền. Tuy nhiên, không phải tất cả những người có tiền sử gia đình mắc ung thư buồng trứng đều sẽ mắc bệnh. Nguy cơ di truyền phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:

• Loại ung thư buồng trứng: Một số loại ung thư buồng trứng có khả năng di truyền cao hơn những loại khác. Ví dụ, ung thư biểu mô buồng trứng có liên quan đến gen BRCA1 và BRCA2.
• Số lượng người thân mắc bệnh: Nguy cơ di truyền cao hơn nếu có nhiều người thân trong gia đình mắc ung thư buồng trứng.
• Tiền sử gia đình: Nguy cơ di truyền cao hơn nếu người thân mắc bệnh ở độ tuổi trẻ.

3.2 Bệnh ung thư cổ tử cung có di truyền không?

Ung thư cổ tử cung không phải là bệnh di truyền. Nguyên nhân chính gây ra ung thư cổ tử cung là do virus HPV (Human papillomavirus) lây truyền qua đường tình dục. Tuy nhiên, có một số yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến khả năng phát triển ung thư cổ tử cung ở những người bị nhiễm HPV, bao gồm:

Gen BRCA1 và BRCA2: Những gen này liên quan đến ung thư vú và buồng trứng, nhưng cũng có thể làm tăng nguy cơ ung thư cổ tử cung.

• Gen TP53: Gen này giúp kiểm soát sự phát triển của tế bào, và khi bị đột biến, nó có thể khiến các tế bào phát triển thành ung thư.
• Gen hTERT: Gen này giúp duy trì telomere, là phần cuối của nhiễm sắc thể, và khi bị đột biến, nó có thể khiến các tế bào phân chia liên tục và dẫn đến ung thư.

3.3 Bệnh ung thư dạ dày có di truyền không?

Ung thư dạ dày không hoàn toàn di truyền, nhưng có thể có yếu tố di truyền trong một số trường hợp. Đa số các trường hợp ung thư dạ dày là do các yếu tố môi trường, bao gồm:

• Chế độ ăn uống: Ăn nhiều thực phẩm hun khói, muối, đồ hộp, thịt đỏ, và ít trái cây, rau xanh có thể làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày.
• Nhiễm vi khuẩn Helicobacter pylori (H. pylori): H. pylori là một loại vi khuẩn có thể gây viêm loét dạ dày và làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày.
• Hút thuốc lá
• Uống rượu bia
• Béo phì
• Lối sống ít vận động

Tuy nhiên, có một số trường hợp ung thư dạ dày có liên quan đến yếu tố di truyền, bao gồm:

• Hội chứng Lynch: Hội chứng Lynch là một rối loạn di truyền làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng, ung thư buồng trứng, ung thư nội mạc tử cung và ung thư dạ dày.
• Hội chứng Peutz-Jeghers: Hội chứng Peutz-Jeghers là một rối loạn di truyền gây ra polyp ở đường tiêu hóa và làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày.
• Đột biến gen CDH1: Gen CDH1 là một gen ức chế khối u, và khi bị đột biến, nó có thể làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày.

Nếu bạn có tiền sử gia đình mắc ung thư dạ dày, bạn nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ để được đánh giá nguy cơ ung thư và được tư vấn về các biện pháp phòng ngừa.

3.4 Bệnh ung thư máu có di truyền không?

Ung thư máu có thể di truyền, nhưng tỷ lệ này không cao. Theo thống kê, chỉ có khoảng 5% bệnh nhân ung thư máu do di truyền. Hầu hết các trường hợp ung thư máu đều không phải do di truyền. Yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư máu bao gồm:

• Tiền sử gia đình: Nếu bạn có người thân (bố, mẹ, anh chị em ruột) mắc ung thư máu, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Rối loạn di truyền: Một số rối loạn di truyền, chẳng hạn như hội chứng Down, hội chứng Klinefelter và hội chứng Turner, có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư máu.
• Đột biến gen: Một số đột biến gen, chẳng hạn như gen TP53, gen RUNX1 và gen JAK2, có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư máu.

3.5 Bệnh ung thư gan có di truyền không?

Ung thư gan không di truyền trực tiếp nhưng có thể có yếu tố di truyền trong một số trường hợp. Đa số các trường hợp ung thư gan do các yếu tố môi trường gây ra, bao gồm:

• Nhiễm virus viêm gan B và C: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây ung thư gan.
• Lạm dụng rượu bia: Rượu bia có thể làm tổn thương gan và dẫn đến ung thư gan.
• Xơ gan: Xơ gan là tình trạng sẹo gan do nhiều nguyên nhân, có thể dẫn đến ung thư gan.
• Béo phì: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư gan.
• Môi trường ô nhiễm: Tiếp xúc với một số chất độc hại trong môi trường, chẳng hạn như aflatoxin, có thể làm tăng nguy cơ ung thư gan.

3.6 Bệnh ung thư phổi có di truyền không?

Ung thư phổi có thể di truyền nhưng tỷ lệ di truyền không cao. Theo thống kê, chỉ có khoảng 5-10% các trường hợp ung thư phổi là do di truyền. Hầu hết các trường hợp ung thư phổi đều do các yếu tố môi trường gây ra. Yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi bao gồm:

• Tiền sử gia đình: Nếu bạn có người thân (bố, mẹ, anh chị em ruột) mắc ung thư phổi, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
• Rối loạn di truyền: Một số rối loạn di truyền, chẳng hạn như hội chứng Lynch, hội chứng Li-Fraumeni và hội chứng Werner, có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi.
• Đột biến gen: Một số đột biến gen, chẳng hạn như gen TP53, gen EGFR và gen KRAS, có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi.

3. 7 Bệnh ung thư tuyến giáp có di truyền không?

Ung thư tuyến giáp có thể di truyền, nhưng tỷ lệ di truyền không cao. Theo thống kê, chỉ có khoảng 5-10% các trường hợp ung thư tuyến giáp là do di truyền. Hầu hết các trường hợp ung thư tuyến giáp đều do các yếu tố môi trường gây ra.

3.8 Bệnh ung thư xương có di truyền không?

Ung thư xương không di truyền trực tiếp, nhưng có thể di truyền gián tiếp qua một số hội chứng di truyền nhất định. Yếu tố di truyền đóng góp khoảng 5-10% nguy cơ mắc ung thư xương.

3.9 Ung thư não có di truyền không?

Ung thư não có thể di truyền, nhưng tỷ lệ di truyền rất thấp. Theo thống kê, chỉ có khoảng 5-10% ca ung thư não là do di truyền. Các yếu tố di truyền có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư não bao gồm:

• Tiền sử gia đình: Nếu có người thân mắc ung thư não, bạn có nguy cơ mắc bệnh cao hơn một chút.
• Hội chứng di truyền: Một số hội chứng di truyền hiếm gặp có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư não, bao gồm:
• Hội chứng Li-Fraumeni (LFS): Do đột biến gen TP53, làm tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư não.

• Hội chứng Werner: Do đột biến gen WRN, gây ra lão hóa sớm và tăng nguy cơ mắc nhiều loại ung thư, bao gồm ung thư não.
• Hội chứng Turcot: Do đột biến gen APC hoặc MUTYH, làm tăng nguy cơ mắc u tuyến đa dạng và ung thư não.

3.10 Ung thư đại trực tràng có di truyền không?

Ung thư đại trực tràng có thể di truyền, nhưng tỷ lệ di truyền không cao. Theo thống kê, chỉ có khoảng 5-10% ca ung thư đại trực tràng là do di truyền.

3.11 Ung thư tuyến tụy có di truyền không?

Ung thư tuyến tụy có thể di truyền, nhưng tỷ lệ di truyền không cao. Theo thống kê, chỉ có khoảng 5-10% ca ung thư tuyến tụy là do di truyền.

3.12 Ung thư vòm họng có di truyền không? 

Ung thư vòm họng không di truyền trực tiếp, nhưng có thể di truyền gián tiếp qua một số yếu tố di truyền nhất định. Giải thích:

• Ung thư vòm họng chủ yếu do virus Epstein-Barr (EBV) gây ra. EBV lây truyền qua đường miệng, thường là do tiếp xúc với nước bọt hoặc dịch tiết từ mũi họng của người bị nhiễm virus.
• Yếu tố di truyền có thể ảnh hưởng đến khả năng miễn dịch với EBV của một người. Nếu bạn có gen di truyền khiến bạn dễ bị nhiễm EBV hơn, bạn có nguy cơ mắc ung thư vòm họng cao hơn.
• Một số đột biến gen cũng có liên quan đến ung thư vòm họng, nhưng những đột biến này không di truyền từ cha mẹ sang con cái.

4. Xét nghiệm gen ung thư

Xét nghiệm gen ung thư là một phương pháp chẩn đoán giúp xác định những đột biến gen có liên quan đến nguy cơ mắc ung thư. Xét nghiệm này có thể mang lại nhiều lợi ích, bao gồm:

4.1 Đánh giá nguy cơ mắc ung thư

Xét nghiệm gen có thể giúp dự đoán khả năng bạn di truyền gen đột biến từ cha mẹ sang con cái, từ đó có thể đưa ra quyết định tầm soát và dự phòng phù hợp. Xét nghiệm gen cũng có thể giúp xác định nguy cơ mắc ung thư do các yếu tố khác như môi trường, lối sống, v.v.

4. 2 Hỗ trợ chẩn đoán sớm

Xét nghiệm gen có thể giúp phát hiện ung thư ở giai đoạn đầu, khi khả năng điều trị cao hơn. Xét nghiệm gen có thể giúp xác định loại gen đột biến gây ung thư, từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả nhất.

4.3. Hỗ trợ dự phòng ung thư

Xét nghiệm gen có thể giúp bạn đưa ra lựa chọn lối sống phù hợp để giảm nguy cơ mắc ung thư.

5 Những ai nên làm xét nghiệm di truyền ung thư?

Nếu bạn có người thân trong gia đình (cha mẹ, anh chị em ruột, con cái) mắc ung thư, đặc biệt là ung thư di truyền, bạn nên cân nhắc thực hiện xét nghiệm di truyền ung thư để đánh giá nguy cơ mắc bệnh.

6. Phương pháp xét nghiệm đột biến gen ung thư

Hiện nay, có nhiều phương pháp xét nghiệm đột biến gen ung thư khác nhau, mỗi phương pháp có ưu và nhược điểm riêng. Dưới đây là một số phương pháp xét nghiệm phổ biến:

6. 1. Giải trình gen (Sanger sequencing)

Đây là phương pháp truyền thống để xác định đột biến gen. Phương pháp này có độ chính xác cao, nhưng chi phí cao và thời gian thực hiện lâu. Giải trình gen thường được sử dụng để xác định các đột biến gen đã biết.

6. 2. Kỹ thuật PCR (Polymerase Chain Reaction)

Kỹ thuật này khuếch đại DNA để phát hiện các đột biến gen. PCR có chi phí thấp và thời gian thực hiện nhanh hơn giải trình gen. Tuy nhiên, PCR chỉ có thể phát hiện các đột biến gen đã biết.

6. 3. Kỹ thuật NGS (Next-Generation Sequencing)

NGS là kỹ thuật giải trình gen thế hệ mới, có thể xác định đồng thời nhiều đột biến gen. NGS có chi phí thấp hơn giải trình gen truyền thống và có thể phát hiện cả các đột biến gen mới. Tuy nhiên, NGS có thể không chính xác bằng giải trình gen truyền thống.

6. 4. Kỹ thuật microarray

Kỹ thuật này sử dụng chip DNA để phát hiện các đột biến gen. Microarray có chi phí thấp và thời gian thực hiện nhanh. Tuy nhiên, microarray chỉ có thể phát hiện các đột biến gen đã biết.

7. Giải thích kết quả xét nghiệm dương tính và âm tính có ý nghĩa gì? 

Kết quả xét nghiệm gen ung thư có thể là dương tính hoặc âm tính. Dưới đây là giải thích ý nghĩa của từng kết quả:

7.1 Kết quả dương tính

Kết quả dương tính có nghĩa là đã phát hiện thấy đột biến gen liên quan đến ung thư. Tuy nhiên, kết quả dương tính không có nghĩa là bạn chắc chắn sẽ mắc ung thư. Nguy cơ mắc ung thư phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại đột biến gen, tuổi tác, lối sống, v.v.

7.2 Kết quả âm tính 

Kết quả âm tính có nghĩa là không phát hiện thấy đột biến gen liên quan đến ung thư. Tuy nhiên, kết quả âm tính không có nghĩa là bạn hoàn toàn không có nguy cơ mắc ung thư. Bạn vẫn có thể mắc ung thư do các yếu tố khác như môi trường, lối sống, v.v.

8.  Xét nghiệm gen ung thư hết bao nhiêu tiền?

Chi phí xét nghiệm gen ung thư không cố định và có thể dao động từ vài triệu đến vài chục triệu đồng, tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Có nhiều loại xét nghiệm gen ung thư khác nhau, mỗi loại có chi phí khác nhau. Các loại xét nghiệm phổ biến bao gồm:

• Giải trình gen (Sanger sequencing): Chi phí cao nhất, từ 20 đến 40 triệu đồng.
• Kỹ thuật PCR (Polymerase Chain Reaction): Chi phí thấp hơn giải trình gen, từ 5 đến 10 triệu đồng.
• Kỹ thuật NGS (Next-Generation Sequencing): Chi phí trung bình, từ 10 đến 20 triệu đồng.
• Kỹ thuật microarray: Chi phí thấp nhất, từ 3 đến 5 triệu đồng

Số lượng gen được xét nghiệm càng nhiều, chi phí càng cao. Các cơ sở y tế uy tín, có trang thiết bị hiện đại và đội ngũ bác sĩ chuyên khoa có thể có chi phí cao hơn. Một số loại bảo hiểm y tế có thể chi trả cho một phần chi phí xét nghiệm gen ung thư.

Trên đây là toàn bộ những thông tin giải đáp cho câu hỏi “Ung thư có di truyền không? Làm sao khi mang  gen di truyền ung thư” Có gen ung thư không có nghĩa là bạn chắc chắn sẽ mắc ung thư. Tuy nhiên, bạn có nguy cơ mắc ung thư cao hơn so với người bình thường. Do đó, bạn cần thực hiện một số biện pháp để giảm nguy cơ mắc ung thư và phát hiện sớm ung thư nếu có.