Tiền ung thư có phải là ung thư không? Dấu hiệu và cách điều trị
Tiền ung thư là gì? Có phải chắc chắn sẽ tiến triển thành ung thư không? Dấu hiệu nhận biết, phương pháp chẩn đoán và điều trị như thế nào? Cùng khám phá ngay trong bài viết dưới đây!
1. Tiền ung thư là gì? Phân biệt tiền ung thư và ung thư
Khi nhận được chẩn đoán về tiền ung thư, nhiều người thường hoảng sợ vì nghĩ rằng mình đang hoặc chắc chắn sẽ mắc ung thư trong tương lai. Điều này không hẳn là đúng, tiền ung thư có thể phát triển thành ung thư hoặc không. Hiểu biết đầy đủ về tiền ung thư sẽ giúp ngăn ngừa nguy cơ tiến triển thành ung thư một cách hiệu quả.
1.1. Tiền ung thư là gì?
Cơ thể con người có khoảng 200 loại tế bào khác nhau. Vòng đời của những tế bào khỏe mạnh này được lập trình và kiểm soát một cách chặt chẽ. Khi một tế bào bị hư hỏng hay quá già, chúng sẽ trải qua quá trình Apoptosis (hay còn gọi là chết tế bào theo chương trình) và được thay thế bởi các tế bào mới được tạo ra theo hình thức nhân bản.
Khi các tế bào nhân lên, DNA liên tục được phân chia và sao chép. Tuy nhiên, quá trình sao chép có thể gặp lỗi. Kết quả là hình thành lên các tế bào bất thường. Một số tế bào bất thường này có thể là tế bào tiền ung thư.
Tiền ung thư được hiểu đơn giản là tập hợp những tế bào phát triển bất thường, dẫn tới kích thước, hình dạng hoặc bề ngoài có sự khác biệt so với các tế bào bình thường khác trong cơ thể. Sự hiện diện của các tế bào bất thường này có thể làm tăng nguy cơ phát triển thành ung thư.
Hội nghị về tiền ung thư do Viện Ung thư Quốc gia Mỹ tổ chức vào ngày 8-9/11/2004 tại Trung tâm Y tế Đại học George Washington, DC đã thống nhất 5 tiêu chí để xác định tiền ung thư gồm:
- Có bằng chứng cho thấy tiền ung thư có liên quan tới việc tăng nguy cơ ung thư
- Khi tiền ung thư phát triển thành ung thư, ung thư phát sinh từ các tế bào bên trong tiền ung thư
- Tiền ung thư khác với các mô bình thường nơi nó phát sinh.
- Tế bào tiền ung thư khác với tế bào ung thư mà nó phát triển thành về một số đặc tính phân tử và kiểu hình đặc trưng của bệnh ung thư
- Có một số phương pháp có thể chẩn đoán tiền ung thư.
1.2. Phân biệt tiền ung thư và ung thư?
Như ở trên đã trình bày, tiền ung thư là những tế bào bất thường đã trải qua một số thay đổi có liên quan tới việc tăng nguy cơ hình thành ung thư, nhưng nó CHƯA PHẢI là ung thư. Tiền ung thư và ung thư được phân biệt với nhau như sau:
GIỐNG NHAU: Tổn thương tiền ung thư và ung thư đều là tập hợp các tế bào phát triển bất thường.
KHÁC NHAU: Những thay đổi trong tế bào tiền ung thư sẽ thúc đẩy khả năng bỏ qua các tín hiệu thông thường báo hiệu chúng chết hay ngừng sao chép. Điều này dẫn tới sự gia tăng số lượng tế bào tiền ung thư như nốt ruồi trên da, polyp đại tràng,… Tuy nhiên, chúng thường không có các đặc tính đặc trưng của tế bào ung thư như khả năng phá vỡ màng của các cơ quan mà chúng khởi phát và khả năng di căn sang các cơ quan khác.
Vì vậy, đa phần các tổn thương tiền ung thư thường không xâm lấn. Chỉ khi có sự thay đổi bổ sung hoặc mạnh mẽ hơn mới có thể chuyển tiền ung thư thành ung thư. Khi đó, các tế bào trở nên “điếc” hoàn toàn trước các tín hiệu kiểm soát sự tăng trưởng và tái tạo, cho phép chúng bắt đầu di chuyển khỏi vị trí ban đầu để sang các cơ quan khác trong cơ thể.
1.3. Khi nào tiền ung thư phát triển thành ung thư?
Như đã nói ở trên, tế bào tiền ung thư có thể phát triển thành ung thư hoặc không. Điều này phụ thuộc phần lớn vào loại tế bào cũng như mức độ bất thường của nó.
Các tế bào tiền ung thư được phân chia thành các cấp độ dựa trên những biến đổi về mặt cấu trúc (thay đổi trong mô và nhóm tế bào) và những thay đổi về tế bào học (thay đổi trong từng tế bào) của nó khi quan sát trên kính hiển vi.
- Cấp độ thấp: Các tế bào chỉ hơi bất thường, có ít sự thay đổi và hầu như không có nguy cơ tiến triển thành ung thư.
- Cấp độ cao: Các tế bào có nhiều thay đổi và nguy cơ tiến triển thành ung thư rất cao.
Nhìn chung, rất ít khi các tế bào tiền ung thư tiến triển thành ung thư. Nếu có thì cũng khó có thể biết chính xác khi nào chúng sẽ tiến triển thành ung thư.
Việc phân chia thành các cấp độ giúp bác sĩ xác định xem liệu các tổn thương tiền ung thư có cần điều trị ngay không hay chỉ cần theo dõi thường xuyên.
2. Các loại tế bào tiền ung thư
Tiền ung thư có thể xảy ra ở các loại tế bào khác nhau trong cơ thể. Trong đó, phổ biến nhất là các tế bào biểu mô. Những tế bào này thường được tìm thấy ở da, màng nhầy và lớp lót của hầu hết các cơ quan trong cơ thể. Các loại tiền ung thư phát triển từ tế bào biểu mô bao gồm:
- Tân sinh trong biểu mô cổ tử cung (CIN): có thể phát triển thành ung thư cổ tử cung.
- Barrett thực quản: có thể phát triển thành ung thư thực quản.
- Tăng sản không điển hình vú: có thế phát triển thành ung thư vú.
- Polyp tuyến ở đại tràng và trực tràng: có thể phát triển thành ung thư đại trực tràng
- Dày sừng quang hoá: có thể tiến triển thành ung thư da
- Loạn sản biểu mô miệng: có thể tiến triển thành ung thư miệng hoặc ung thư họng.
- Nốt ruồi loạn sản: có thể tiến triển thành ung thư hắc tố da
- Loạn sản biểu mô phế quản: có thể tiến triển thành ung thư phổi
- Viêm teo dạ dày: có thể tiến triển thành ung thư dạ dày
- Bệnh Bowen: có thể tiến triển thành ung thư da
Ngoài ra, tiền ung thư có thể phát triển từ các tế bào không biểu mô như:
- Bệnh Gammopathy thể đơn dòng không xác định (MGUS): có thể phát triển thành đa u tuỷ.
- U tế bào mầm buồng trứng: đa phần đều lành tính nhưng số ít có thể phát triển thành ung thư buồng trứng.
3. Nguyên nhân gây tiền ung thư
Có nhiều nguyên nhân có thể tác động tới sự phát triển của tế bào và biến chúng thành tế bào tiền ung thư.
Nhiễm trùng
Thống kê cho thấy, có tới 15-20% các ca ung thư trên thế giới xuất phát từ việc nhiễm vi khuẩn, virus, ký sinh trùng. Trong đó:
- Nhiễm virus HPV có thể gây viêm và hình thành tổn thương tiền ung thư ở cổ tử cung và các màng niêm mạc khác (như hậu môn, dương vật, miệng, cổ họng,…).
- Vi khuẩn H.pylori: Đây là loại vi khuẩn phổ biến thường gây viêm dạ dày, có thể dẫn tới viêm teo dạ dày mạn tính.
Viêm nhiễm mạn tính
Tình trạng viêm nhiễm mạn tính nếu không được điều trị có thể gây ra biến đổi tiền ung thư ở các mô. Điển hình như:
- Tình trạng viêm thực quản mạn tính do trào ngược dạ dày thực quản có thể gây ra bệnh Barrett thực quản (một loại tổn thương tiền ung thư).
- Viêm ruột mạn tính có thể dẫn tới hình thành polyp ở đại tràng và trực tràng.
Phơi nhiễm với hóa chất
Các hoá chất độc hại có thể là tác nhân gây biến đổi tế bào, dẫn tới hình thành tiền ung thư. Chúng còn được gọi là “chất gây ung thư” như Amiang, Asen, Benzen, Berili, Vinyl clorua, Clorofom, DDT,…
Các nguyên nhân khác
Ngoài ra, còn có nhiều yếu tố khác có thể tác động để biến tế bào trở thành tiền ung thư:
- Thói quen ăn uống không lành mạnh
- Stress
- Di truyền
- Thay đổi hormone trong cơ thể
- Lối sống không lành mạnh: hút thuốc lá, nghiện rượu, lười vận động,…
- Thừa cân, béo phì
- …
Xem thêm: Nguyên nhân gây ung thư – Giật mình vì 80% người Việt đang mắc phải
4. Triệu chứng cảnh báo tiền ung thư
Ở giai đoạn tiền ung thư thường không gây ra triệu chứng gì. Nếu có thì các biểu hiện cũng rất mơ hồ và phụ thuộc vào vị trí xuất hiện.
Một số dấu hiệu cảnh báo tiền ung thư gồm:
- Cơ thể mệt mỏi, suy nhược
- Sụt cân không rõ nguyên nhân
- Tiền ung thư ở cổ tử cung: có thể gây chảy máu bất thường.
- Tiền ung thư ở miệng: có thể quan sát thấy sự xuất hiện các đốm trắng trong miệng
- Tiền ung thư ở đường tiêu hoá: có thể gây rối loạn tiêu hoá, đau bụng, thay đổi thói quen đại tiện, chảy máu,…
- Tiền ung thư ở da: có thể xuất hiện nốt ruồi có hình dạng bất thường, da dày sừng, nốt u tròn,…
- Tiền ung thư ở thực quản: có thể gây nuốt nghẹn, ợ nóng, ợ chua,…
- …
5. Chẩn đoán tiền ung thư
Có nhiều phương pháp chẩn đoán xác định tiền ung thư, tùy thuộc vào vị trí nghi ngờ. Các phương pháp chẩn đoán phổ biến bao gồm:
- Sinh thiết: Bác sĩ sẽ lấy một ít mẫu tế bào ở khu vực nghi ngờ tiền ung thư để kiểm tra dưới kính hiển vi. Đây là phương pháp chẩn đoán xác định tiền ung thư chính xác nhất
- Xét nghiệm di truyền: giúp xác định các đột biến gen có thể làm tăng nguy cơ phát triển thành ung thư. Xét nghiệm này thường được sử dụng để chẩn đoán xác định tiền ung thư ở những người có các dấu hiệu nghi ngờ.
- Chẩn đoán hình ảnh: Sử dụng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh như chụp X-Quang, siêu âm, chụp CT, chụp MRI,… để phát hiện các dấu hiệu bất thường có thể là tiền ung thư.
Ví dụ về các phương pháp chẩn đoán xác định cho một số loại tổn thương tiền ung thư cụ thể:
- Chẩn đoán tiền ung thư vú: Chụp Mammogram, siêu âm vú, sinh thiết vú
- Chẩn đoán tiền ung thư cổ tử cung: Xét nghiệm Pap, xét nghiệm HPV, sinh thiết cổ tử cung
- Chẩn đoán tiền ung thư đại trực tràng: nội soi đại tràng, chụp cắt lớp, sinh thiết đại trực tràng
- Chẩn đoán tiền ung thư phổi: Chụp X-Quang ngực, chụp CT ngực, sinh thiết phổi
6. Điều trị tiền ung thư
Không phải trường hợp tổn thương tiền ung thư nào cũng cần phải điều trị.
Dựa vào kết quả giải phẫu bệnh, bác sĩ sẽ quyết định điều trị hay không. Trong nhiều trường hợp, có thể chỉ cần theo dõi chặt chẽ để xem nó tiến triển hay biến mất mà không cần điều trị.
Các trường hợp khác cần phải trị liệu để ngăn ngừa nguy cơ phát triển thành ung thư. Có 2 phương pháp loại bỏ tổn thương tiền ung thư:
- Áp lạnh: Là phương pháp tiêu diệt tế bào bằng cách làm lạnh ở nhiệt độ từ -150 đến -100 độ C.
- Phẫu thuật: Thường áp dụng với các trường hợp tổn thương loạn sản lớn không có chỉ định áp lạnh. Các bác sĩ sẽ tiến hành phẫu thuật để loại bỏ tổn thương tiền ung thư và một phần mô lành xung quanh.
Sau khi đã loại bỏ các tổn thương loạn sản, người bệnh vẫn cần được theo dõi thường xuyên để xem bệnh có tái phát hay không. Một số trường hợp có thể cần dự phòng tái phát bằng thuốc sau điều trị.
Bên cạnh đó, người bệnh cần xây dựng lối sống lành mạnh bởi sự tiến triển của tiền ung thư có thể bị ảnh hưởng bởi các các yếu tố ngoại cảnh như thói quen ăn uống, chế độ tập luyện và những thói quen sinh hoạt hàng ngày. Cụ thể như sau:
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều trái cây, rau xanh, đồng thời hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm gây ung thư như thực phẩm đóng hộp, thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm muối chua, thịt đỏ,…
- Tránh xa thuốc lá, hạn chế rượu bia, các chất kích thích
- Tập luyện thể dục thể thao đều đặn
- Luôn giữ cho tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng, lo âu
- Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời nhiều. Sử dụng kem chống nắng khi ra ngoài trời nắng
- Tránh tiếp xúc với các chất độc hại như amiang, radon, thuốc trừ sâu,…
Xem thêm: Phòng chống ung thư không hề khó nếu bạn xây dựng những thói quen này
7. Một số câu hỏi thường gặp về tiền ung thư
Dưới đây là một số thắc mắc thường gặp về tiền ung thư:
Tiền ung thư có nguy hiểm không?
Câu trả lời là CÓ. Mặc dù tiền ung thư chưa phải là ung thư song nó có khả năng tiến triển thành ung thư nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, Vì vậy, việc tầm soát định kỳ là vô cùng quan trọng để phát hiện sớm các dấu hiệu tiền ung thư.
Tiền ung thư có chữa được không?
Câu trả lời là CÓ. Nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời thì hoàn toàn có thể chữa khỏi và ngăn chặn được nguy cơ tiến triển thành ung thư.
