Những điều cần biết về thuốc giảm đau ung thư

Bệnh ung thư thường khiến người bệnh đau đớn về thể xác. Có nhiều loại thuốc có thể giúp bệnh nhân giảm đau. Tuy nhiên, việc sử dụng các thuốc này như thế nào để đảm bảo an toàn và hiệu quả thì không phải ai cũng biết. Cùng theo dõi bài viết dưới đây để tìm hiểu chi tiết về các loại thuốc giảm đau ung thư và những lưu ý quan trọng khi sử dụng những loại thuốc này nhé!

1. Các loại thuốc giảm đau ung thư

Sử dụng các thuốc giảm đau chính là nền tảng trong việc kiểm soát các cơn đau do ung thư. Tuỳ thuộc vào mức độ và tính chất cơn đau mà có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau khác nhau. 

1.1. Thuốc giảm đau Opioid

Opioid là thuật ngữ để chỉ các dẫn xuất của thuốc phiện trong tự nhiên và các loại ma tuý tổng hợp mới. Đây là nhóm thuốc giảm đau trung ương, được sử dụng để giảm các cơn đau từ vừa đến nặng. 

Cơ chế tác dụng của Opioid

Các thuốc Opioid có cấu trúc phân tử tương tự với opioid nội sinh (gồm β-endorphin, dynorphin và enkephalins). Vì vậy, khi vào cơ thể, chúng sẽ liên kết với các thụ thể opioid ở màng trước và sau của khớp thần kinh, ngăn chặn truyền các tín hiệu đau tới não và tăng ngưỡng chịu đau của cơ thể. 

Các loại thuốc giảm đau Opioid

Tác dụng giảm đau của các thuốc Opioid không giống nhau. Chúng được chia thành 2 nhóm: thuốc opioid mạnh (Morphin, Fentanyl, Pethidin, Oxy codon, Methadone,…) và thuốc Opioid yếu (Codein, Tramadol). 

Các chế phẩm Opioid được sử dụng trong giảm đau ung thư gồm có:

• Morphin: Là loại thuốc hiệu quả nhất đối với những người bệnh bị đau nặng. Ngoài tác dụng giảm đau thì Morphin còn mang lại khoái cảm cho người bệnh. Thuốc Morphin cho người ung thư được bào chế dưới nhiều dạng khác nhau: dạng phóng thích kéo dài, dạng phóng thích nhanh, dung dịch tiêm truyền. Mỗi dạng bào chế được sử dụng cho các mục đích giảm đau khác nhau. 
• Fentanyl: được bào chế dưới dạng miếng dán giảm đau ung thư, đặc biệt hữu ích trong trường hợp người bệnh không thể uống được thuốc. Tuy nhiên, miếng dán Fentanyl chỉ sử dụng cho các cơn đau mãn tính, không dùng cho cơn đau đột ngột và những trường hợp bệnh nhân bị suy mòn, sốt hoặc đổ nhiều mồ hôi, những người chưa từng sử dụng Opioid trước đó.  
• Codein (viên uống): Tác dụng giảm đau của Codein yếu hơn Morphin rất nhiều nên thường chỉ hiệu quả đối với các cơn đau từ nhẹ tới vừa. Codein thường ít được khuyến cáo sử dụng trong giảm đau bởi nó cần được chuyển hoá ở gan thành Morphin để có tác dụng giảm đau, trong khi nhiều bệnh nhân thiếu các enzyme cần thiết để thực hiện quá trình chuyển hoá này. Ngoài ra, Codein cũng gây ra nhiều tác dụng không mong muốn hơn các Opioid khác. 
• Tramadol (viên uống): được phân vào nhóm Opioid yếu, thường chỉ định trong những cơn đau vừa. Đối với những người bệnh bị suy thận, cần giảm liều hoặc tránh sử dụng Tramadol. 
• Pethidin: được bào chế dưới dạng tiêm tĩnh mạch hay tiêm dưới da. Tác dụng giảm đau của Pethidin yếu hơn Morphin. Mặc dù Pethidin giúp giảm đau nhanh nhưng thời gian tác dụng ngắn và tạo thành các chất chuyển hóa gây độc cho thần kinh nên ít được khuyến cáo dùng để giảm đau. 

Tác dụng phụ của thuốc giảm đau Opioid

Khi sử dụng các thuốc giảm đau Opioid, người bệnh có thể gặp phải những tác dụng không mong muốn sau đây: buồn ngủ, táo bón, chóng mặt, lú lẫn, ảo giác, bí tiểu, buồn nôn và nôn, tăng tiết mồ hôi, khô miệng,… 

Lưu ý khi sử dụng Opioid

Opioid là nhóm thuốc gây nghiện nên được quản lý và giám sát chặt chẽ. Người bệnh và người nhà bệnh nhân cần lưu ý những điều sau đây:

• Bảo quản, lưu trữ thuốc đúng quy định. 
• Không chia sẻ thuốc với bất kỳ ai. Trong trường hợp còn dư thuốc hay thuốc hết hạn, cần thông báo cho bác sĩ để xử lý theo quy định. 

• Tuyệt đối tuân thủ theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ
• Không dừng thuốc đột ngột mà cần giảm liều từ từ. 
• Trường hợp nhờn thuốc hay quen thuốc, cần báo với bác sĩ để điều chỉnh liều cho phù hợp.

Xem thêm: Thuốc Nam trị ung thư và những điều cần biết!

1.2. Thuốc giảm đau không Opioid

Thuốc giảm đau không Opioid là những loại thuốc giảm đau không gây ra sự lệ thuộc về thể chất hoặc tinh thần, bao gồm: Paracetamol, Aspirin và các NSAIDs. Các loại thuốc này giúp kiểm soát các cơn đau từ nhẹ tới trung bình. Một số loại thuốc giảm đau thuộc nhóm này có thể dễ dàng mua được mà không cần phải có đơn của bác sĩ. 

Paracetamol

Paracetamol (hay Acetaminophen) là thuốc không kê đơn. Đây là loại thuốc giảm đau vô cùng phổ biến, thường được biết tới với các biệt dược như Panadol, Hapacol,… Ngoài giảm đau, Paracetamol còn có tác dụng hạ sốt. 

Về cơ chế tác dụng, Paracetamol được cho là ức chế COX 3 – một loại men Cyclooxygenase có mặt trong não và tuỷ sống, từ đó làm giảm tổng hợp Prostaglandin ở vùng dưới đồi. Vì vậy, Paracetamol có tác dụng chống nhiệt và giảm đau. 

Liều giảm đau của Paracetamol:

• Người lớn: 500-1000 mg/lần, mỗi 4-6 giờ/ lần, tối đa 4000mg/ngày
• Trẻ em: 10-15mg/kg, mỗi 6-8 giờ/lần, tối đa 75mg/kg/ngày lên tới 4000mg/ngày

Tác dụng phụ của Paracetamol: 

Paracetamol được đánh giá là thuốc tương đối an toàn đối với cả người lớn và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, thuốc vẫn có thể gây ra một số tác dụng không mong muốn, đặc biệt là khi sử dụng không đúng cách như dị ứng, mẩn ngứa da, bong chóc da, sưng môi, sưng họng, sưng mặt, khó thở, tăng huyết áp, tụt thân nhiệt,… 

Lưu ý khi sử dụng Paracetamol

• Dùng quá liều có thể gây ngộ độc cho gan, thậm chí là tử vong. 
• Thận trọng khi sử dụng thuốc cho những người xơ gan hay suy giảm chức năng gan. 

Thuốc kháng viêm không Steroid (NSAIDs)

Các thuốc NSAIDs ngoài tác dụng giảm đau còn có tác dụng kháng viêm hoặc hạ sốt. 

Cơ chế giảm đau của các thuốc NSAIDs là ức chế COX2 – một loại enzyme cyclooxygenase đóng vai trò quan trọng trong quá trình tổng hợp Prostaglandin. 

Các loại thuốc NSAIDs thường được sử dụng để giảm đau ung thư gồm:

Bảng: Các loại thuốc giảm đau nhóm NSAIDs

Tác dụng phụ của các thuốc NSAIDs

Khi sử dụng các thuốc NSAIDs, người bệnh có thể gặp phải các tác dụng không mong muốn như: tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, khó tiêu, loét dạ dày, chóng mặt, buồn ngủ, đau đầu, dị ứng,… 

Lưu ý khi sử dụng các thuốc NSAIDs:

• Không sử dụng các thuốc NSAIDs cho người suy gan, suy thận, những người có tiền sử xuất huyết tiêu hoá hay loét dạ dày tá tràng, người đang chảy máu, người có nguy cơ huyết khối,…
• Khi sử dụng thuốc NSAIDs bị đau bụng vùng thượng vị, cần ngừng sử dụng thuốc ngay lập tức. 
• Nên cân nhắc sử dụng thêm các thuốc ức chế bơm proton khi sử dụng thuốc NSAIDs kéo dài
• Khi sử dụng thuốc NSAIDs gặp tình trạng nôn ra máu, đi tiêu phân đen hay dấu hiệu của xuất huyết tiêu hoá thì cần tới ngay cơ sở y tế.

1.3. Các thuốc hỗ trợ giảm đau

Có một số loại thuốc có thể được sử dụng kết hợp (hoặc thay thế) các thuốc giảm đau opioid và không opioid để kiểm soát cơn đau ung thư. Những loại thuốc này có thể giúp giảm đau hoặc tăng cường tác dụng, giúp giảm liều thuốc NSAIDs hoặc opioid. 

Những loại thuốc này thường được bắt đầu với liều thấp và tăng dần theo thời gian. 

Dưới đây là một số loại thuốc không thực sự là thuốc giảm đau nhưng có thể được sử dụng để giúp bệnh nhân đạt được hiệu quả giảm đau tốt nhất với ít tác dụng phụ nhất có thể:

2. Nguyên tắc sử dụng thuốc giảm đau trong ung thư

Việc sử dụng các thuốc giảm đau cần tuân theo nguyên tắc sau:

• Lựa chọn thuốc giảm đau phù hợp với mức độ đau
• Không sử dụng các thuốc Opioid ngay từ ban đầu
• Sử dụng các thuốc giảm đau không Opioid có tác dụng ngắn trước và cần phối hợp các thuốc. Các thuốc Opioid dùng sau cùng
• Ưu tiên lựa chọn các thuốc đường uống. Đường tiêm sử dụng trong các cơn đau cấp tính. 
• Truyền tĩnh mạch thuốc giảm đau cần phải chuẩn độ bằng bơm tiêm điện tử
• Lưu ý tới các tác dụng không mong muốn của các thuốc giảm đau và chức năng bài tiết của thận. 

3. Phác đồ giảm đau trong ung thư  

Chỉ định thuốc giảm đau ung thư dựa vào mức độ đau. Người bệnh sẽ được yêu cầu trả lời bảng câu hỏi để chấm điểm cơn đau. Từ đó, bác sĩ chỉ định loại thuốc giảm đau phù hợp cho bệnh nhân theo phác đồ giảm đau của WHO:

Bậc 1: Đau nhẹ. Thuốc giảm đau được chỉ định gồm: 

• Thuốc giảm đau không Opioid
• Có (hoặc không) kết hợp thuốc hỗ trợ giảm đau. 

Bậc 2: Đau trung bình. Thuốc giảm đau sử dụng gồm: 

• Thuốc Opioid yếu hoặc liều thấp của thuốc Opioid mạnh
• Có (hoặc không) thuốc giảm đau không Opioid
• Có (hoặc không) thuốc hỗ trợ giảm đau.

Bậc 3: Đau nặng. Thuốc giảm đau được sử dụng gồm:

• Thuốc Opioid mạnh
• Có (hoặc không) thuốc giảm đau không Opioid
• Có (hoặc không) thuốc hỗ trợ giảm đau

4. Mua thuốc giảm đau cho bệnh nhân ung thư ở đâu?

Thuốc giảm đau cho bệnh nhân ung thư được chia làm 2 loại: thuốc kê đơn và thuốc không kê đơn. 

Một số loại thuốc giảm đau thông dụng như Paracetamol, thuốc NSAIDs người bệnh có thể dễ dàng mua tại các nhà thuốc trên toàn quốc mà không cần có đơn của bác sĩ. 

Tuy nhiên các loại thuốc Opioid là nhóm thuốc gây nghiện nên chịu sự quản lý chặt chẽ. Người bệnh chỉ có thể mua được những loại thuốc này khi có đơn của bác sĩ và tại các nhà thuốc đủ điều kiện để phân phối thuốc gây nghiện. 

Xem thêm: 10 phương pháp chữa ung thư không dùng thuốc

Trên đây là toàn bộ thông tin cơ bản về các loại thuốc giảm đau ung thư. Nếu bạn cần tìm hiểu thêm, vui lòng gọi tới Hotline 1800 6527 để được dược sĩ tư vấn.